Voortdurend hoor ik schreeuwen en schelden om mij heen. Het is vermoedelijk pijn die uit de diepste lagen van een menselijk lichaam komt. Pijn die niet meer is te verdragen. Pijn die ontploft. Pijn die zijn uitweg vindt met schreeuwen, schelden en anderen pijn doen. Ik voel het om me heen. Ik voel het in mezelf wanneer ik schreeuw en scheld, me niet meer kan beheersen. Woede. Dat ik boos ben omdat ik de pijn in mezelf maar niet kan vernietigen. Die machteloosheid.
Die zielenpijn, dat is voor mij lijden. Omdat ik niet krijg waarnaar ik verlang. Ik ben niet ziek, ik slik geen medicijnen, ik lijd vooral aan ontevredenheid. Ik heb geen vrede met mezelf. Ik wil meer zijn, ik wil beter zijn, beter dan een ander. De beste zijn. Als ik mezelf aan anderen spiegel, word ik geconfronteerd met mezelf, met de door mij gevreesde fouten en gebreken. Dan voel ik me minder. En dat doet pijn.
Ik vermoed dat veel anderen aan dezelfde pijn lijden. Niet bij iedereen is dat bij de eerste aanblik te zien. De een draagt een glimlach als masker, de ander trekt zich terug in zijn cocon, op zijn werkkamer of duikt weg achter zijn computer of onder zijn dekbed. Weer anderen drinken en roken alsof de duivel hen op de hielen zit – los van het feit of mensen ‘echt ziek’ zijn of lichamelijk dan wel geestelijk beperkt.
Ik kijk om me heen en zie verkrampte gezichten, boze en angstige blikken van gepijnigde mensen. Mensen die op het punt staan in schreeuwen en schelden uit te barsten, mensen die bij het minste onrecht tot in het diepst van hun ziel worden geraakt. Ze kunnen de druk niet meer aan, onderdrukt als ze zich voelen. De spanning loopt op. De angst om niet meer mee te kunnen en overgeslagen te worden. Lees Twitter, lees Facebook, luister op straat en kijk televisie. Verongelijktheid heerst. Pijn is overal.
Diepe indruk maakte op mij het interview met schrijver Arthur Japin in het tv-programma Adieu God? Japin sprak tegenover Tijs van den Brink over zijn trauma’s. Als jongen was hij op straat en op school zowel verbaal als fysiek mishandeld. In zijn gezin was geweld. Hij voelde zich nooit veilig. Japin zei dat hij in zijn jeugd met geweld en kwetsing een zintuig heeft ontwikkeld dat hem in staat stelt te voelen wie pijn heeft. Hij heeft pijn leren lezen. ,,Als er iets totaal misgaat, moet je bij mij zijn. Daar krijg ik energie van.’’
Japin oefende in liefde geven. Als hij in een tram zat en een paar rijen voor hem een man zag die ogenschijnlijk pijn had, schonk hij liefde: ,,Gewoon in mijn gedachten zei ik: ik zie je, ik voel met je mee, ik ben er voor je.’’ Hij had geen idee of de man er wat aan had. ,,Maar ik voelde me er beter bij. Dat is liefde.’’
Pijn gewaar zijn, bij jezelf maar zeker ook bij anderen, biedt perspectief. Hoop. Door de pijn met liefde te beantwoorden. Niet te bestrijden, niet bang zijn. Durven voelen waar de pijn zit, waar hij vandaan komt. En hem dan begroeten. ‘Ha, pijn, ben je daar weer.’ ‘Ha, verongelijktheid.’ ‘Ha, begeerte, moet je weer zo nodig!’ Mijn ontdekking lijkt een beetje op wat Japin gewaar werd. Als je je eigen pijn voelt, voel je eerder de pijn in een ander. Dan is de volgende stap sneller gemaakt: liefde geven.
Wat zou het mooi zijn als mensen, als politici, gezagsdragers, opinieleiders, journalisten zich écht verdiepen in de alom heersende pijn. Als ze gaan beseffen waaraan mensen werkelijk lijden, diep van binnen. Dat iedereen lijdt aan ontevredenheid, te veel spanning of onverwerkte (verdrongen) pijn uit zijn jeugd. Dat velen zich verongelijkt voelen door te weinig aandacht, te weinig liefde en te veel begeerte.
Met mensen verkeren, over straat lopen, in de trein, de tram of de bus zitten en dan proberen te voelen waarom ze boos kijken. Niet terugschreeuwen, niet terugschelden, gewoon je wapens laten vallen. Is dat een goed idee?
Guus van Holland is vriend en bestuurslid van Shambhala Leiden
Deze column is eerder gepubliceerd op http://www.vriendenvanboeddhisme.nl
guusvanholland 