Tijdens een stiltewandeling rondom Dechen Chöling dwarrelde een blad op mijn neus. Ik probeerde er terloops naar te kijken en zag toen vlak voor mij een ander blad dwarrelen. Vervolgens zag ik nog meer bladeren vallen. Ik dacht even na, over van wat voor een boom ze afkomstig waren. Een eik? Of toch een …? Ik wist het zo gauw niet. Dat hoefde ik ook niet. Sterker: het was onbelangrijk wat voor een blad het was. ‘Kijk naar wat je ziet, maar ga gewoon weer verder. Een vogel, een koe, een blad van een boom, een bloem, een tak – neem waar en wandel door’, zo had shastri (leraar) Simon LaHaye ons geadviseerd.
Zo wandelde ik verder, deel uitmakend van een rij van ongeveer tien mensen die achter Simon aanliep. Ik keek niet op of om, zag en hoorde dingen, rook de geur van gras, bomen, bladeren en andere dingen in de natuur waar we doorheen wandelden, maar ik bleef er niet bij stilstaan. Dingen neem je waar en gaan voorbij, dat was waar het om draaide. Ik voelde mijn voeten in mijn schoenen die ik bij elke stap op het bospad of het gras neerzette. Mijn aandacht ging naar de stappen, wat ik waarnam was een bijkomstigheid, mogelijk zelfs een afleiding van het gevoel dat je waarnam in je voetzolen, je enkels, je kuiten, je knieën, je bovenbenen tot aan het frisse briesje dat om je met een muts verwarmde hoofd draaide. Ik voelde wind, kou, frisheid – of zoiets.
Het was heel stil, maar toch hoorde ik iets. Geen muziek, geen motoren en sirenes, wel een koe die loeide toen wij voorbij kwamen, een paard dat hinnikte, een tjilpende vogel, een krijsende vogel, een takje dat brak omdat iemand er over heen liep, en voetstappen. Er kwamen gedachten op. Maar die liet ik voorbijgaan. Toch nam ik waar dat ik de rij bleef volgen. Dat was wel anders in februari van dit jaar, toen ik voor het eerst aan een stilteretraite in Dechen Chöling (het boeddhistisch centrum van Shambhala Europa, in midden Frankrijk) deelnam. Toen wilde ik niet in de rij lopen. Ik wilde uit de rij, niet zoals de anderen ‘slaafs’ achter de leraar aan lopen. Met als gevolg dat de toenmalige leraar voorstelde om na mijn kritische verklaring ‘Guus en de anderen hun eigen weg door de natuur te zoeken’.
Waarom nu wel? En het kostte me geen enkele moeite. Het ging vanzelf (?). Ik voelde me ergens bij horen, de vorige keer wilde ik dat juist niet. Een overwinning? Dat is niet belangrijk. Een verandering? Sowieso.
De ervaringen waren vergeleken met mijn vorige retraite toch al anders. Ik had stilletjes gehoopt op hetzelfde, op dezelfde nieuwe en heftige inzichten, gewoon om weer meer over mijn echte zelf te weten te komen. Simon had me al bij de introductie verteld dat ‘het’ altijd anders is, gewoon omdat niets wat je overkomt de volgende keer hetzelfde zal zijn. Geen ervaring is dezelfde. En niet alleen omdat de stille week (zwijgen tegen iedereen) anders was: de vorige keer was het een Silent Retreat, nu een Silent Mindfull Retreat. Ik had geen rekening gehouden met dat (kleine) verschil. Rekening houden met is sowieso een verkeerde opvatting, leerde Simon ons in deze week. Geen moment is dezelfde, elk moment is verschillend. Dat lijkt zo simpel, maar toch vinden wij (dus ook ik) het moeilijk om te aanvaarden. Ik wil hetzelfde als de vorige keer, net zo lekker, net zo mooi, net zo verrijkend.
Zo werd het in het centrum van Frankrijk toch weer een verrijkende ervaring. Ver van de bewoonde wereld, dus ver van de afleiding, entertainment, zoals computer, televisie, iPhone, internet, alcohol, contact met de buitenwereld, gesprekken over politiek, sport, de kranten, het nieuws, het werk, de gezinsproblemen en zo verder. Alleen met jezelf en een klein beetje met de medecursisten, met wie je sowieso geen verbaal contact mocht hebben – op twee of drie kringgesprekken na en een persoonlijke evaluatie met de leraar op zijn kamer.
‘s Morgens om zeven uur zaten we al zonder ontbijt op ons kussen twintig minuten te mediteren, deden vervolgens yoga-oefeningen om het lichaam en zijn zintuigen te openen, wandelden in stilte en mediteerden alvorens we konden ontbijten en ons voorbereiden op de ochtendmeditaties, yoga, stiltewandelingen en teachings over in- en uitademen, voelen en je gedachten voorbij laten gaan. Om negen uur ‘s avonds mochten we zwijgend onze gang gaan om dan met een boeddhistisch boek (andere lectuur cq literatuur was niet gewenst) snel in slaap te vallen en te dromen over dingen waar je anders nooit over hebt gedroomd.
Ik had moeite met de Franse uitleg van de leraar (de Frans-Canadees Simon LaHaye was al ruim 35 jaar Shambhala-boeddhist en echtgenoot van de lerares die mij vorig jaar begeleidde, de Duitse Ute Reinhart), maar dankzij de vertalingen van François Grimbert en Ninon Stokes konden de oude Canadese krijger Jeremy, de Engelse Cash en ik de aanwijzingen goed volgen. En hoe deelnemers worstelden met pijn in hun rug, schouders en andere ledematen; hoe ik vreselijke pijn tussen mijn schouders kreeg, voor het eerst sinds nota bene tien jaar toen door een psychosomatische fysiotherapeut werd vastgesteld dat die pijn werd veroorzaakt door distress, een neurologische aandoening als gevolg van in de loop der jaren opeengestapelde zenuwen en vooral (werk)stress. Ik vertelde dat ook aan Simon en meende dat ik te lang in mijn leven de verkeerde keuze had gemaakt en daardoor te veel stress ontwikkelde. Simon liet aan het mij, hij was immers geen psychotherapeut of psychiater.
Wat ik besefte, door yoga, eindeloos mediteren en alleen met mezelf zijn, dat ik mezelf kon openen. Zo voelde het. Ik voelde meer, oude pijn, nieuwe pijn, pijn die ik eigenlijk nooit had gevoeld – had durven voelen. Ik voelde de kwetsingen, de bezeerdheid, ik voelde me zowaar heel kwetsbaar na een paar dagen van overgave. Er was niets meer dat me hinderde om kwetsbaar te zijn. Ik had geen afweer meer, ik was wie ik echt was, zonder afweer, zonder afweermechanismen. Zo voelde het althans – en nog steeds.
Nadat ik mijn pijnlijke ervaringen en kwetsbaarheid had gedeeld met de leraar, verdween de volgende dag zomaar en zowaar het ongemak. Ik zat wel weer vooraan, vlak voor de leraar of de umdze (tijdwaarnemer), overtuigd als ik was de meest ervaren meditator te zijn en dus mijn ego wilde laten gelden. Maar dat gevoel van de beste zijn, de meest wijze zijn en de meest ervaren meditator (oei, dat ego weer) liet ik steeds meer varen. Ik zat gewoon op mijn eigen manier, was niet met de anderen bezig, ik mediteerde op mijn eigen manier, en als ik pijn kreeg ging ik anders zitten. Ik deed het op mijn eigen wijze, gewoon: hier ben ik en hier zit ik dan.
Ik had gevraagd naar een kamer voor mij alleen. Dat kon, gelukkig. Daarom was ik vaak alleen, ook wanneer ik met de andere cursisten in meditatie was of ging eten – vegetarisch, dat zeker. Ik voelde me behulpzaam worden, nog los van mijn Rota-taak meehelpen met het huishouden), zoals de vele bussen met verschillende soorten thee klaarzetten en afruimen. Ik deed mee met helpen, zoals ik anderen, ingewijden met name, had zien doen.
Op de dag van Silence d’Or (de dag dat er écht geen woordwisseling plaats mocht vinden), voelde ik me gelukkig, alleen (zoals we allemaal zijn) maar niet eenzaam. Ik deed wat ik deed en ging met een prettig gevoel slapen, zo fijn kan alleenzijn zijn.
Mensen, cursisten en vrijwillige medewerkers en mensen dier wonen, zag ik steeds vriendelijker worden. Liefde en vriendelijkheid zag ik toenemen. Mensen lachten en keken steeds vriendelijker uit hun ogen. De laatste avond werd gevuld met een diner, vol toespraken en – voor wie het wilde – wijn. Het werd een fijne avond. Simon en Ute zaten naast elkaar, ik zat tussen Fransen en we spraken over het leven. Ik miste Jeremy, mijn Canadese maatje, maar ik kon in het Frans (en een beetje Engels) meepraten over de zin van boeddhisme en hoe we elkaar (de hele samenleving) kunnen helpen; vriendelijk zijn voor iedereen die je maar tegenkomt.
Omdat de Franse treinen en vliegtuigen wegens stakingen niet vertrokken, was ik op zondagmorgen vooral aangewezen op de aanwezigheid en bereidwilligheid van de medewerkers van Dechen Chöling. Zo leerde ik Ninon goed kennen, half Engels half Frans. Ze bleef mijn inspanningen om te vertrekken op de voet volgen. Nóg meer dan anderen deden. Ninon omhelsde me bij mijn vertrek, hoewel anderen dat ook deden – zij het wat minder innig. Wat een warmte! Van Ute tot Klára en Sid (de drie die ik al kende van de vorige keer). Wat kan vriendelijk zijn voor elkaar toch fijn zijn, hartverwarmend.
Ik zat in de trein van Limoges terug naar Nederland, samen met Koos de Boer die al jaren in de buurt van Dechen Chöling woont en dus vaak op het centrum komt en werkt. En ik droomde dat alle vriendelijkheid voor altijd blijft bestaan. Ik weet dat alles van voorbijgaande aard is, zoals dat blaadje dat tijdens een stiltewandeling op mijn neus viel en verder naar de grond dwarrelde, maar vriendelijkheid moet altijd blijven bestaan. En dat kan. Ik probeer het nu elke dag, geleerd in het centrum van vriendelijkheid, Dechen Chöling, in het Tibetaans het land van grote gelukzaligheid.
